სამკურნალწამლო საშუალებების დამხმარე ნივთიერებები

1. განმარტებები.

ინგრედიენტები, Ingrediens (ლათ. Ingrdeior რამეში შემავალი) რთული სამკურნალო საშუალების შემადგენლობაში შემავალი სამკურნალო ან დამხმარე ნივთიერებას ეწოდება.
აქტიური ნივთიერება – ნივთიერება, რომელსაც მისი წარმომავლობისგან დამოუკიდებლად, გააჩნია გარკვეული აქტიურობა ადამიანის ორგანიზმის მიმართ და გამოიყენება სამკურნალო საშუალების შემადგენლობაში, ამ უკანასკნელისთვის ძირითადი სამომხმარებლო თვისებების მინიჭების მიზნით (თერაპიულად აქტიური ნაერთის სახით);
დამხმარე ნივთიერება – ნებისმიერი სახის ნივთიერება (აქტიური ნივთიერებების გარდა), რომელიც შედის სამკურნალო საშუალების შემადგენლობაში, ამ უკანასკნელისთვის აუცილებელი თვისებების მინიჭების მიზნით;

2. დამხმარე ნივთიერებები პრეპარატების მარკეტინგში
დღეს ფარმაცევტულ ბაზარზე, ერთი და იგივე ჯენერიკი მრავალი სხვადასხვა სავაჭრო დასახელებით გამოდის.  ჯენერიული სამკურნალო პრეპარატი შეიცავს ორიგინალური სამკურნალო პრეპარატის იდენტურ აქტიურ ნივთიერებას. თუმცა,დამხმარე ნივთიერებები (ანუ კონსერვანტების, შემავსებლების, შემაკავშირებელი ნივთიერებების, საღებავების და ა.შ. სახით პრეპარატის შემადგენლობაში შემავალი არააქტიური ინგრედიენტები) და წარმოების პროცესი შეიძლება განსხვავებული იყოს.
ამდენად, დამხმარე ნივთიერებები არის ერთ-ერთი მთავარი ნიშა, რომელშიც სხვადასხვა სავაჭრო დასახელებით გამომავალი ჯენერიკების კონკურენტული უპირატესობები ვლინდება. ახალი დამხმარე ნივთიერებების გამოჩენას იწვევს მრავალი
მიზეზი: საწარმოო ტექნოლოგიების სრულყოფა, შეფუთვის გაუმჯობესება, თვითღირებულების შემცირების მცდელობა და ა.შ.
სპეციალურ ლიტერატურაში დამხმარე ნივთიერებებს სულ უფრო მეტი ყურადღება ეთმობა.ამი ერთ-ერთი მიზეზი, ჩვენი აზრით, მათდამი მარკეტინგული ინტერესიცაა.

3. დამხმარე ნივთიერებები
დამხმარე ნივთიერება – ეს არის ორგანული ან არაორგანული ბუნების ნივთიერება, რომელიც გამოიყენება სამკურნალწამლო ფორმების წარმოების და დამზადების პროცესში მისთვის მოხმარებისათვის მოსახერხებელი თვისებების მინიჭების მიზნით.ამ გაგებით , დამხმარე ნივთიერებებს მიეკუთვნება მაგალითად, ტაბლეტების შემომგარსველი სპეციალური გარსები, რომლებიც
გარკვეულ გარემოში იხსნებიან,
თითქმის ყველა შემთხვევაში, სამკურნალწამლო ფორმის შესაქმნელად აუცილებელია ამა თუ იმ დამხმარე ნივთიერების გამოყენება. უფრო მეტიც, სინთეზური ქიმიის და წამლის წარმოებაში არსებული მიღწევების შედეგად, შექმნილია ჰორმონული ან მოქმედების ანალოგიური ტიპის პრეპარატები. აღნიშნული სამკურნალო საშუალებების ერთჯერადი დოზები შეადგენენ მილიგრამებს ან მილიგრამების წილადებსაც კი, რაც განაპირობებს სამკურნალწამლო ფორმის შემადგენლობაში დამხმარე ნივთიერებების გამოყენების აუცილებლობას და აძლიერებს მათ როლს სამკურნალო ნივთიერებების ფარმაკოკინეტიკაში.
სამკურნალო პრეპარატების დამზადების დროს გამოიყენება მხოლოდ ის დამხმარე ნივთიერებები, რომელთა სამედიცინო გამოყენებაც ოფიციალურად დაშვებულია.
უკანასკნელ პერიოდამდე, დამხმარე ნივთიერებების მიმართ წაყენებული იყო მხოლოდ ფარმაკოლოგიური და ქიმიური ინდიფერენტულობის მოთხოვნები.მაგრამ, ცხადი გახდა, რომ აღნიშნულ ნივთიერებებს მნიშვნელოვანი ზეგავლენის მოხდენა შეუძლიათ სამკურნალო საშუალებების ფარმაკოლოგიურ აქტიურობაზეც.
ახდენენ რა ზეგავლენას სამკურნალო პრეპარატის ფარმაკოლოგიურ აქტიურობაზე, დამხმარე ნივთიერებებს შეუძლიათ გააძლიერონ ან შეასუსტონ (დააქვეითონ აქტივობა) სამკურნალო საშუალების მოქმედება, უზრუნველყონ ორგანიზმზე ადგილობრივი ან ზოგადი ზემოქმედება, განსაზღვრონ ეფექტის დადგომის სიჩქარე (მოახდინონ მოქმედების დაჩქარება ან პროლონგირება), უზრუნველყონ სამკურნალო ნივთიერებების მიზანმიმართული ტრანსპორტი ან რეგულირებადი გამოთავისუფლება.
აღნიშნული ნივთიერებები გავლენას ახდენენ არა მარტო სამკურნალო ნივთიერებების თერაპიულ ეფექტურობაზე, არამედ სამკურნალწამლო ფორმების სტაბილურობაზე, მათი დამზადების და შენახვის პროცესში, რასაც გააჩნია არა მარტო სამედიცინო, არამედ ეკონომიკური მნიშვნელობაც, რამეთუ საშუალებას იძლევა გაიზარდოს სამკურნალო პრეპარატების ვარგისიანობის ვადა.
დამხმარე ნივთიერებების მიმართ წაყენებულია გარკვეული მოთხოვნები:ისინი უნდა იყვნენ ბიოლოგიურად უსაფრთხო, არატოქსიკურები, ქიმიურად ინდიფერენტულები პრეპარატის შემადგენლობაში შემავალი ნივთიერებების, ტექნიკური მოწყობილობის და შესაფუთი მასალების, გარემო ფაქტორების მიმართ პრეპარატის დამზადების და შენახვის პროცესში. მათ არ უნდა გამოიწვიონ ალერგიული რეაქციები, სამკურნალწამლო ფორმას უნდა მიანიჭონ შესაბამისი თვისებები. აღნიშნულმა ნივთიერებებმა უნდა გამოამჟღავნონ აუცილებელი ფუნქციური თვისებები პრეპარატში მათი მინიმალური შემცველობის პირობებში, ხელი უნდა შეუწყონ მოთხოვნილი ფარმაკოლოგიური ეფექტის განვითარებას, არ უნდა განიცადონ მიკრობული კონტამინაცია, უნდა გაუძლონ სტერილიზაციას, არ უნდა მოახდინონ უარყოფითი ზეგავლენა პრეპარატის ორგანოლეპტიკურ თვისებებზე ან გააუმჯობესონ ისინი, უნდა იყვნენ ეკონომიურად მომგებიანნი.
დამხმარე ნივთიერებების, როგორც ფორმების წარმომქნელების, ფუნქციებიდან გამომდინარე, ისინი შეიძლება დავყოთ შემდეგ ჯგუფებად: გამხსნელები, მალამოების ფუძეები, სუპოზიტორიების ფუძეები; ფხვნილებში, აბებში და პილულებში გამოყენებული დამხმარე ნივთიერებები; საფარი ნივთიერებები; ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებები; ნივთიერებები, რომლებიც ზრდიან სიბლანტეს; სტაბილიზატორები; კონსერვანტები; მაკორეგირებელი ნივთიერებები; მღებავი ნივთიერებები; აირები.

4. შემავსებლები
შემავსებლები  დამხმარე ნივთიერებების ერთ-ერთი სახეა, რომლებიც გამოიყენება ზოგიერთი სამკურნალწამლო ფორმის დასამზადებლად იმ შემთხვევებში, როდესაც ძირითადი სამკურნალო ნივთიერებების მცირე რაოდენობის გამო შეუძლებელია საჭირო დოზირებული სამკურნალწამლო ფორმის დამზადება. ამრიგად, შემავსებლები წარმოადგენენ გარემოს (ცონსტიტუენს), რომელშიც თანაბრადაა განაწილებული ძირითადი სამკურნალო ნივთიერებები.
შემავსებლების სახით, ადრე ძირითადად გამოიყენებოდა  ჭარხლის (საქაროზა) ან რძის (ლაქტოზა) შაქარი. საქაროზა, ამავდროულად ასრულებს მაკორეგირებელი ნივთიერების (ცორრიგენის) როლს, რომელიც აუმჯობესებს პრეპარატის გემოს. ლაქტოზა გამოიყენება ნარევის ჰიგროსკოპულობის შემცირების მიზნით. სააფთიაქო წარმოების პირობებში შემავსებლებს იყენებდნენ რთული ფხვნილების დასამზადებლად, რომელთა შემადგენლობაშიც შედიან გრამის მეასედებად დოზირებული ძლიერმოქმედი ნივთიერებები ან შხამიანი სამკურნალო ნივთიერებები, რომელთა საერთო რაოდენობა ნარევში არ აღემატებოდა 0,01 გრ-ს. პირველ შემთხვევაში, მაგ. 0,015 გრ. კოდეინის სულფატის დანიშვნისას, ფხვნილის თითოეულ დოზაზე ემატებოდა 0,2-0,3 გრ. შაქარი, რაც უზრუნველყოფდა ფხვნილის საჭირო მასას. როდესაც დანიშნული იყო შხამიანი ნივთიერება, რომლის ზუსტი რაოდენობის დადგენა საექიმო სასწორით შეუძლებელი ხდებოდა, აფთიაქებში ამზადებენ ნახევარფაბრიკატს (შაქართან ნარევს), სადაც შეფარდება არის 1:10 იმ ნივთიერებებისთვის რომლებიც დანიშნულია გრამის მეათასედ დოზებში ან 1:100 იმ ნივთიერებებისთვის რომლებიც დანიშნულია გრამის მეათიათასედ დოზებში. მათი წონის დაზუსტების მიზნით შხამიანი ნივთიერებების განზავების აღნიშნულ მეთოდს ეწოდება ტრიტურაცია (ლათ. ტრიტურაციო გასრესა), რამეთუ ნარევის ერთგავროვნება მიიღწევა გასრესის (გაქნის) გზით. დღეს სამკურნალო საშუალებები აფთიაქებში იშვიათად მზადდება.
ქარხნული წარმოების პირობებში, შემავსებლები ფართოდ გამოიყენება ძლიერმოქმედი და შხამიანი ნივთიერებების ტაბლეტირებისთვის (ტაბლებისთვის განსაზღვრული მასის მიცემის მიზნით). ტიპიურ ტრიტურაციულ ტაბლეტებს წარმოადგენენ ნიტროგლიცერიის 0,0005 გრ. აბები, რომლებიც შეიცავენ შემავსებლებს, რომლებიც, თავის მხრივ, შედგებიან 31,4% შაქრის, 35,69% გლუკოზის და 32,91% სახამებლის ნარევისგან. ზოგიერთ შემთხვევაში, შემავსებლების სახით, შაქრის მაგივრად გამოიყენება სხვა ნივთიერებები, მაგ. გლუკოზა, ნატრიუმის ქლორიდი (ტაბლეტების უკეთესად დაშლის მიზნით). შემავსებლების გამოყენება ტაბლეტირებულ მასებს აძლევს ახალ ტექნოლოგიურ და ბიოფარმაცევტულ თვისებებს, საიდანაც გამომდინარე განისაზღვრება ტაბლეტირებისთვის მათი მომზადების ხასიათი (გრანულირების სახე, სხვა დამხმარე ნივთიერებების შერჩევა, მწნეხავი ეფექტის სიდიდე და ა.შ.)

5. დამხმარე ნივთიერებების უსაფრთხოების პრობლემები
პრეპარატის უსაფრთხოების პრეკლინიკური შეფასების პრობლემის გადაწყვეტისას, აქტუალურია სამკურნალო პრეპარატების ყველა კომპონენტის უსაფრთხოების შესახებ ინფორმაციის ანალიზი; ასეთ შეფასებას ექვემდებარება არა მარტო ძირითადი მოქმედი ნივთიერება, არამედ პაციენტის მიერ მიღებულ სამკურნალწამლო ფორმაში შემავალი დამხმარე ნივთიერებებიც. სხვადასხვა დამხმარე ნივთიერებების (ან ბიოლოგიურად აქტიური დანამატების) გამოყენებით, ცნობილი პრეპარატების ახალი სამკურნალწამლო ფორმების შექმნამ შესაძლოა გამოიწვიოს უკვე ცნობილი ფარმაკოლოგიური საშუალების ტოქსიკურობის ცვლილება. ფარმაცევტული ფაქტორების მრავალფეროვნებას, რომლებიც განაპირობებენ სამკურნალო პრეპარატის ფარმაკოტოქსიკოლოგიური პოტენციალის ინდივიდუალიზაციას, ბიოფარმაციაში აერთიანებენ ხუთ ჯგუფად: პრეპარატის ქიმიური მოდიფიკაცია (მარილი, მჟავა, ეთერული კავშირების არსებობა, კომპლექსური შენაერთები); სამკურნალო (მოქმედი) ნივთიერების ფიზიკურ-ქიმიური მდგომარეობა (კრისტალის ფორმა, ნაწილაკების ზომა, მათ ზედაპირზე მუხტის არსებობა-არარსებობა და ა.შ.); დამხმარე ნივთიერება, მისი ბუნება და რაოდენობა; სამკურნალწამლო ფორმის სახე და შეყვანის გზები; ფარმაცევტული ტექნოლოგიები.
პრინციპულად მნიშვნელოვანია დამხმარე ნივთიერების როლი სამკურნალო საშუალების შემადგენლობაში. დამხმარე ნივთიერების, როგორც სამკურნალწამლო ფორმის ინერტული კომპონენტის, მიმართ ადრე არსებული მოსაზრებისგან განსხვავებით, ამჟამად მიჩნეულია, რომ განსაზღვრულ პირობებში შესაძლებელია დამხმარე ნივთიერების ბიოლოგიური ეფექტის გამომჟღავნება, რომელსაც შეუძლია გავლენა იქონიოს მოქმედი ძირითადი ნივთიერების ფარმაკოტოქსიკოლოგიურ პოტენციალზე. დამხმარე ნივთიერებებს, სხვადასხვა მიზეზთა გამო (კომპლექსების წარმოქმნა, მოლეკულური რეაქციები, ინტერფერენცია და სხ.), შეუძლიათ გააძლიერონ, შეასუსტონ სამკურნალო საშუალების მოქმედება ან შეცვალონ მისი ხასიათი.
განვითარებულ ქვეყნებში, სამკურნალო საშუალების შემადგენლობაში მყოფი მოქმედი და დამხმარე ნივთიერებების უსაფრთხოების შეფასების მიმართ ჩამოყალიბდა მიდგომა , რომელიც ითვალისწინებს :
- ეროვნული და საერთაშორისო დოკუმენტების შექმნას, რომლებიც განსაზღვრავენ სამედიცინო გამოყენების უსაფრთხოების კრიტერიუმებს;
- ტერმინოლოგიის დაზუსტებას;
- არეგულირებს სამკურნალო საშუალებებში შემადგენლობის დასაშვებ ნორმებს, უსაფრთხოების შეფასების მოთხოვნებს და ამ მოთხოვნების რეალიზების მექანიზმებებს;
- აუცილებელი მოთხოვნაა -ფარმაცევტული პროდუქტის კომპონენტების უსაფრთხოების შეფასების პრეკლინიკური/კლინიკური დასაბუთება, ახალი მონაცემების გათვალისწინება. პერიოდულად დგება ახლაი ნორმატივები;
ფარმაცევტული პროდუქტის დამხმარე კომპონენტების უსაფრთხოების შეფასება რაციონალობის პრინციპს ემყარება,რაც რავის მხრივ მოითხოვს ბიოლოგიური თვისებების ,ფარმაცევტულ, საკვებ და კოსმეტიკურ პროდუქციებში გამოყენების არსებულ გამოცდილების შესახებ ინფორმაციას.
სხვადასხვა სტატუსის მქონე ეროვნული და საერთაშორისო ნორმატიულ-სამართლებრივი დოკუმენტები (კანონები, წესები, სახელმძღვანელოები, დირექტივები, ბიულეტენები, რეკომენდაციები) წარმოადგენენ აქტიური და არააქტიური კომპონენტების სამედიცინო პროდუქტის შემადგენლობაში ჩართვის იურიდიულ საფუძველს. აღნიშნულ დოკუმენტებს გააჩიათ დირექტიული, განმარტებითი და რეკომენდაციული ხასიათი.

აშშ-ში, სამკურნალო საშუალებების წარმოებისას გამოყენებული ძირითადი დოკუმენტებია: კანონი "საკვები პროდუქტების, სამკურნალო და კოსმეტიკური საშუალებების შესახებ”, რომელიც შეიცავს ზოგადი ხასიათის ფორმულირებებს; "ფედერალური ნორმატიული აქტების კრებული ” (წარმოდგენილია ფედერალურ რეესტრში), რომელსაც გააჩნია სავალდებულო სტატუსი და მოთხოვნები, მოახდინოს კანონების რეალიზაციის შესახებ საზოგადოების და მრეწველობის ინფორმირება; სახელმძღვანელო, რომელშიც განმარტულია მარეგულირებელი ნორმების მიმართ კონგრესის მოთხოვნები და FDA-ის პოლიტიკის არსი; ისინი არ წარმოადგენენ იურიდიულად სავალდებულო დოკუმენტებს, რაც საწარმოებს შესაძლებლობას აძლევს გამოიყენონ ალტერნატიული მიდგომები (დასაბუთებული, რომლებიც აკმაყოფილებენ კანონების და ნორმების მოთხოვნებს).
ევროკავშირში, სამკურნალო საშუალებების წარმოებისას გამოყენებულ დირექტივებში (მაგ., 2001/83 ეკ) დადგენილია პრეპარატების წარმოებისთვის სავალდებულო მოთხოვნები. ევროკავშირის წესებს გააჩნიათ რეკომენდაციული ხასიათი, ეროვნულ სახელმძღვანელოებს და რეკომენდაციებს კი _ განმარტებითი.
შემუშავებულია დოკუმენტები, რომლებიც შეიცავენ ცნებების, მათ შორის სამკურნალო საშუალებებში აქტიური და არააქტიური კომპონენტების და მათი როლის შესახებ ცნებების, განსაზღვრას. დამხმარე ნივთიერების, როგორც სამკურნალწამლო ფორმის ინერტული კომპონენტის მიმართ ადრე არსებული დამოკიდებულებისგან განსხვავებით, თანამედროვე წარმოდგენით, განსაზღვრულ პირობებში, დასაშვებია დამხმარე ნივთიერებების ფარმაკოლოგიური ეფექტის განვითარების შესაძლებლობა, რის გამოც მათი შეფასებისთვის წაყენებული მოთხოვნების დონე, ბევრ ასპექტში, აქტიური კომპონენტის მიმართ წაყენებული მოთხოვნების დონის ანალოგიურია. სამკურნალო პრეპარატის, საკვების პროდუქტის ან კოსმეტიკური საშუალების შემადგენლობაში ამა თუ იმ კომპონენტის გამოყენების შესახებ არსებული მონაცემების გათვალისწინებით, დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მოცემული კომპონენტის სარგებლობის და რისკის წინასწარ შეფასებას.
დამხმარე ნივთიერებების ჩართვა ფარმაკოპეაში ან სხვა დოკუმენტები _ ეს არის სამედიცინო პროდუქტებში მათი უსაფრთხო გამოყენების წინაპირობა, მაგრამ არა სრული გარანტია.
ტოქსიკოლოგიური კვლევების გათვალისწინებით გამოქვეყნებულ ჯანმოს-ის დოკუმენტებში ჩართულია დამხმარე ნივთიერებების სადღეღამისო მოხმარების, დასაშვები ნორმები, რომელთა გადახედვა-სრულყოფა უწყვეტად მიმდინარეობს.
ინფორმაციული სტანდარტების მიმართ წაყენებული მოთხოვებისადმი მიძღვნილია სპეციალური დირექტივები, რომლებშიც ჩართულია რეკომენდაციები სამკურნალწამლო ფორმების არა მარტო აქტიური, არამედ დამხმარე კომპონენტების უსაფრთხოების შესახებ სავალდებულო ინფორმაციის მოცულობის მიმართ: SPC (summary of product characteristics) _ დოკუმენტი, რომელიც შეიცავს პროდუქტის ყველა ძირითად მახასიათებელს ; გამოყენების ინსტრუქცია; პროდუქტის მარკირება.
ეროვნულ, გადაწყვეტილების მიმღებ შესაბამის ორგანოებში, სამკურნალო პრეპარატის შესახებ დოსიეში
, მუსავდება  მოთხოვნები სამედიცინო პროდუქტის შემადგენლობაში მყოფი, აქტიური და დამხმარე კომპონენტების შესახებ სავალდებულო ინფორმაციის მოცულობის მიმართ, კერძოდ: თითოეული კომპონენტის დასახელება (ნომენკლატურული მოთხოვნების შესაბამისად); კომპონენტების რაოდენობა; მითითება თითოეული კომპონენტის ნორმატიულ დოკუმენტთან შესაბამისობის შესახებ; ცნობები კომპონენტის ბუნების, სტრუქტურის, ფიზიკურ-ქიმიური თვისებების შესახებ; მონაცემები მწარმოებლის, მიღების ტექნოლოგიის, პოტენციური მინარევების შესახებ; ინფორმაცია, შეყვანის მოცემული მეთოდის მეშვეობით სამედიცინო გამოყენების თაობაზე ექსპერიმენტის ჩატარების შესახებ (პერორალური სამკურნალწამლო ფორმებისთვის ითვალისწინებენ კვებით მრეწველობაში გამოყენების გამოცდილებას, ადგილობრივი გამოყენების ფორმებისთვის _ კოსმეტოლოგიაში გამოყენების გამოცდილებას).
ინფორმაციის მოცულობა დამოკიდებულია იმაზე, შეიცავენ თუ არა ეროვნული ან საერთაშორისო ფარმაკოპეები აქტიურ და დამხმარე კომპონენტებს. მაგალითად, დამხმარე ნივთიერებები, როგორც საწყისი მასალები, უნდა შეესაბამებოდნენ ფარმაკოპეურ მოთხოვნებს. თუ გამოიყენება ახალი დამხმარე ნივთიერებები ან უკვე ცნობილი მათგანნი, მაგრამ შეყვანის ახალი გზით, წარმოებს სპეციფიკაციის "რეაბილიტაციის” პროცესი ანუ სპეციფიკაციისადმი მოთხოვნების გადაფასება. იმ შემთხვევაში, თუკი მოქმედი და დამხმარე ნივთიერებები წარმოადგენენ ადამიანური ან ცხოველური წარმოშობის პროდუქტებს, ხდება ვირუსული და პრიონული უსაფრთხოების შეფასება.

რიგი  დოკუმენტები შეიცავენ მოთხოვნებს დამხმარე ნივთიერებების ნომენკლატურის მიმართ. აღნიშნულ დოკუმენტებში ჩამოყალიბებულია დამხმარე ნივთიერებების ინდივიდუალური და კომპლექსური სახელწოდებების პრინციპები. არსებობენ დოკუმენტები, რომლებიც რეგლამენტირებას უკეთებენ მოთხოვნებს სამკურნალო საშუალებების შემადგენლობაში მყოფი დამხმარე ნივთიერებების სახელწოდების მიმართ, რომლებიც ახასიათებენ მის თვისებებს, მათ შორის, უსაფრთხოების თვალსაზრისით: ნივთიერების ფიზიკური დამუშავების (მაგ., მიკრონიზაცია) პროცესში სპეციალური ტექნოლოგიური მახასიათებლების მითითების აუცილებლობა; ქიმიურად ტრანსფორმირებული ნივთიერებების ან ნაერთების აღნიშვნა, რომლებმაც განსაზღვრული ტექნოლოგიური მახასიათებლების (მოდიფიცირებული სახამებელი) დამატების გამო განიცადეს სპეციალური ქიმიური დამუშავება; იმ ნივთიერებებისთვის, რომლებიც წარმოადგენენ ქიმიურად მსგავსი კომპონენტების ნარევს (მაგალითად, მრავალატომიანი სპირტების ეთერების ნარევი), მითითებული უნდა იქნას თითოეული კომპონენტის ბუნება და შემადგენლობა (დასაშვები შემადგენლობის რეკომენდირებული ნორმების შესაბამისად), ტექნოლოგიური კრიტერიუმები (მაგალითად სამკურნალწამლო ფორმების მიმართებაში), ნებისმიერი დანამატის არსებობა; ნივთიერებებისთვის, რომლებიც წარმოადგენენ მზა ნარევებს (მაგალითად, პირდაპირი წნეხვისთვის ან აფსკიანი გარსისთვის), უნდა იყოს დამტკიცებული ხარისხობრივი და რაოდენობრივი შემადგენლობის აღწერა, ნარევზე და მის თითოეულ კომპონენტზე ნორმატიული დოკუმენტის მითითებით; ბუნებრივი წარმოშობის ნივთიერებებისთვის, რომლებიც განიცდიან სხვადასხვა სახის ქიმიურ დამუშავებას, უნდა იყოს წარმოდგენილი მონაცემები გაწმენდის პროცედურების შესახებ, კერძოდ, დეგრადაციის პროდუქტების, ნარევის სპეციფიკურობის, ქიმიური ნივთიერებების (მათი ნარჩენი შედგენილობის რაოდენობის მითითებით), სტერილიზაციის ან დეკონტამინაციის მეთოდების (აღნიშნული პროცესების დამხმარე ნივთიერებებზე გავლენის აღწერით) შესახებ (მაგალითად, ფიზიკური სტრუქტურის მოდიფიკაცია); ცხოველური ან მცენარეული წარმოშობის დამხმარე ნივთიერებებისთვის გათვალისწინებული უნდა იყოს შემთხვევით გადამცემი აგენტების რისკი და დამტკიცებული უნდა იქნას შესაბამისი დოკუმენტაცია (მაგალითად, საწყისი მასალების სახით გამოყენებული ქსოვილების და სითხეების დამზადების და კონტროლის მეთოდი) მწარმოებლის და წარმოების ადგილის მითითებით; მაარომატიზირებელი ნივთიერებებისთვის (არომატიზატორები და არომატული ნივთიერებები _ ნატურალური პროდუქტი ან პროდუქტები, რომლებიც მიიღებიან ქიმიური სინთეზის მეთოდით და შედგენილობით წარმოადგენენ კომპლექსებს) აუცილებელია არსებობდეს მთავარი კომპონენტების შემადგენლობის რაოდენობრივი აღწერა და იდენტიფიკაციის შესაბამისი პროცესი.
ხელოვნური არომატიზატორების და საღებავების კომპონენტების უმეტესობას, საკვებ პროდუქტებში გამოყენების მიზნით, გააჩნია სისუფთავის საერთაშორისო კრიტერიუმები. აღნიშნული სტანდარტები გამოიყენება სამკურნალო საშუალებების დამზადების დროსაც.
დამხმარე ნივთიერებების მიმართ მოცემულ ზოგად კრიტერიუმებთან ერთად, ზოგიერთ დოკუმენტში, სამკურნალო პრეპარატის შემადგენლობაში მათი გამოყენების უსაფრთხოების ასპექტის თვალსაზრისით წარმოდგენილია მოთხოვნები დამხმარე ნივთიერებების გარკვეული ჯგუფების მიმართ. ასე მაგალითად, სამკურნალო საშუალებების შემადგენლობაში ანტიოქსიდანტების და ანტიმიკრობული კონსერვანტების წარმომადგენლების შეყვანისას, პროდუქტში მათი ყოფნის შესაძლებლობა დასაბუთებული უნდა იყოს. წარმოდგენილი უნდა იყოს სამკურნალო საშუალებებში მათი არსებობის მიზანი, ოპტიმალური დონის დასაბუთება (მინიმალური კონცეტრაციის პირობებში და წარმოდგენილი ტექნოლოგიური პროცედურების დაცვის გათვალისწინებით, მაქსიმალური ფუნქციონალური ეფექტის მიღწევა), აღწერილი უნდა იყოს მათი კონტროლის მეთოდები. სამკურნალო პრეპარატის ეტიკეტზე აუცილებლად მითითებული უნდა იყოს სამკურნალო პრეპარატში მათი (დამხმარე ნივთიერებების) არსებობის შესახებ ინფორმაცია, ხოლო ინსტრუქციაში _ მათი გამოყენების, უსაფრთხოების შესახებ ინფორმაცია, მათ შორის სამკურნალწამლო ფორმის სხვა კომპონენტებთან შეთავსების შესახებ. კონსერვანტების და ანტიოქსიდანტების ჩართვის უსაფრთხოება დადასტურებული უნდა იქნას ბიბლიოგრაფიული ან ექსპერიმენტული მონაცემებით. დოკუმენტში მოცემულია, განსაზღვრულ პირობებში, ანტიოქსიდანტების და ანტიმიკრობული კონსერვანტების არასასურველი ყოფნის მაგალითები: კონსერვანტები, რომლებიც შეიცავენ ვერცხლისწყალს; ბენზოლის სპირტი პარენტერალური სამკურნალწამლო ფორმების გამოყენებისას (ტოქსიკურია 2 წლამდე ასაკის ბავშვების ცნს-თვის); ბენზოის მჟავის ეთერები (პარაოქსიბენზოატი და სხვა წარმოებულები) პარენტერალური სამკურნალწამლო ფორმის გამოყენების შემთხვევაში; სულფიტები და მეტაბისულფიტები; ანტიმიკრობული კონსერვანტები და ანტიოქსიდანტები საინფუზიო სამკურნალწამლო ფორმებში, აგრეთვე იმ სამედიცინო პროდუქტრებში, რომლებიც განკუთვნილია ღრუში შეყვანისთვის ან, რომლებიც ნებისმიერი სხვა გზით, ხვდებიან თავ-ზურგ ტვინის სითხეში ან თვალის რეტრობულბარულ ნაწილში.
შემუშავებულია დოკუმენტები, რომლებიც შეიცავენ ინფორმაციას სამკურნალო საშუალებების შემადგენლობაში დამხმარე ნივთიერებების უსაფრთხო გამოყენების და ეფექტურობის შესახებ. ევროპის სხვადასხვა სტატუსის (დირექტიული და რეკომენდაციული) მქონე ორი დოკუმენტი შეიცავს ინფორმაციას დამხმარე ნივთიერებების შესაძლო უკუჩვენებების და გვერდითი ეფექტების შესახებ, რომელთა შეტანაც აუცილებელია ინსტრუქციაში სამედიცინო გამოყენების შესახებ. მათი შედარებითი ანალიზის საფუძველზე შესაძლებელია აღინიშნოს ორივე დოკუმენტის როგორც მსგავსება, ასევე არსებითი განსხვავება პრობლემის მოგვარებისადმი მიდგომის საკითხში. სამკურნალო საშუალების მაქსიმალურ სადღეღამისო დოზაში დამხმარე ნივთიერების შემცველობის, პაციენტის ასაკის და ინდივიდუალური თავისებურებების, შეყვანის გზების გათვალისწინებით ხდება ინფორმაციის შეტანა პრეპარატის გამოყენების ინსტრუქციაში. თუმცა, CPMP-ის მიერ შედგენილი დოკუმენტი გვთავაზობს უფრო დიფერენცირებულ მიდგომას მასში შეტანილი ინფორმაციის მიმართ. აღნიშნულ დოკუმენტში წარმოდგენილია დამატებითი შეზღუდვები, ზოგიერთი ინფორმაცია საერთოდ ამოღებულია, მოცემულია ზოგიერთი დამხმარე ნივთიერების შესახებ ინფორმაციის ჩართვის დასაბუთება. მაგალითად, ორივე დოკუმენტში მითითებულია, რომ დამტკბობი "ასპარტამი” წარმოადგენს ფენილანილინის წყაროს, მაგრამ CPMP – ის დოკუმენტში დამატებით აღნიშნულია, რომ სამკურნალო საშუალების შემადგენლობაში ასპარტამის ჩართვა, ფენილკეტონურიით დაავადებულ პაციენტებში გამოიწვევს პრეპარატის გამოყენების შეზღუდვას. ორივე დოკუმენტში მითითებულია, რომ პრეპარატის შემადგენლობაში გლუკოზის, ლაქტოზის, ფრუქტოზის და სხვა ნახშირწყლების ჩართვის შემთხვევაში გათვალისწინებულია მათი გამოყენების შეზღუდვა იმ პაციენტებში, რომელთაც აღენიშნებათ ამ ნახშირწყლების მიმართ აუტანლობა; აგრეთვე, პრეპარატის შემადგენლობაში მთელი ჯგუფი აზოსაღებავების, მათ შორის ტარტრაზინის, და კონსერვანტების სახით სულფიტების გამოყენებამ შესაძლოა გამოიწვიოს მძიმე ფორმის ალერგიული რეაქციების განვითარება. ევროკავშირის დირექტივაში მითითებულია, რომ ბორის მჟავა უკუნაჩვენებია ახალშობილებისთვის და 3 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის, CPMP-ის დოკუმენტში ბორის მჟავა შეტანილი არ არის. CPMP-ის დოკუმენტში სამკურნალო საშუალებების შემადგენლობაში ბენზილის სპირტის მიმართ შეზღუდვები წარმოდგენილია ექსპოზიციის მნიშვნელობის გათვალისწინებით.
პერიოდულად ქვეყნდება დოკუმენტები, რომლებშიც წარმოდგენილია ცალკეული აქტიური ან არააქტიური კომპონენტების აკრძალვის ან დაშვების აუცილებლობა მათი სტატუსის ცვლილების დასაბუთების მითითებით. მაგალითად, დიბუთილფტალატი, რომელიც ადრე გამოიყენებოდა პლასტიფიკატორის სახით, შეტანილია აკრძალული დამხმარე ნივთიერებების სიაში, მისი კანცეროგენული თვისებების შესახებ ახალი მონაცემების მიღების გამო.
განსაზღვრულ პრობლემას წარმოადგენს დამხმარე ნივთიერებების გამოყენება იმ ფარმაცევტულ პროდუქტებში, რომლებიც განკუთვნილია პედიატრიული პრაქტიკაში გამოყენებისთვის, რაც, აგრეთვე ჰპოვებს ასახვას სხვადასხვა დოკუმენტებში.
სამკურნალწამლო ფორმების შესახებ აშშ-ს და ევროპის ფარმკოპეის ზოგად ფარმაკოპეულ სტატიებში წარმოდგენილია ზოგადი მოთხოვნები დამხმარე ნივთიერებების უსაფრთხოების მიმართ, მათი კონკრეტულ სამკურნალწამლო ფორმაში გამოყენების პირობებში.
სპეციალური ცნობარები შეიცავენ უფრო სრულყოფილ ინფორმაციას მოქმედი და დამხმარე ნივთიერებების უსაფრთხოების სხვადასხვა ასპექტების მიმართ, რამეთუ მათში გაერთიანებულია არა მარტო დირექტიული გადაწყვეტილებები, არამედ სამეცნიერო კვლევების მონაცემებიც. ასეთი სახის გამოცემები შესაძლებლობას იძლევიან გამოვიყენოთ თანამედროვე ინფორმაცია არა მარტო ცალკეული აქტიური და არააქტიური ინგრედიენტების ცალკეული წარმომადგენლების უსაფრთხოების შესახებ, არამედ მოქმედი ნივთიერებების მთლიანი ფარმაკოლოგიური ჯგუფების და დამხმარე ნივთიერებების ფუნქციური ჯგუფების შესახებაც.
საერთაშორისო ცნობარების ინფორმაციის მოცულობა, მათ შორის უსაფრთხოების ასპექტში, მოქმედი და დამხმარე ნივთიერებებზე , შეიცავს: ინდივიდუალური და კომბინირებული აქტიური და დამხმარე ნივთიერებების დასახელებებს, საერთაშორისო და არაპათოგენური დასახელებების, სავაჭრო დასახელებების, სინონიმების გათვალისწინებით; ქიმიურ დასახელებებს, სტრუქტურული და ემპირიული ფორმულების აღწერას, მოლეკულური მასის მნიშვნელობას, CAS-ის (Chemical Abstract Services) ნომერს, ფარმაკოპეაში ჩართვას; გამოყენების სფეროს (ნებართვა სამედიცინო გამოყენებაზე, ნებართვა საკვებ პროდუქტებში, კოსმეტიკურ საშუალებებში გამოყენებაზე); შემცველობის რეკომენდირებული დოზების და ნორმების შესახებ ინფორმაციას სამკურნალწამლო ფორმის გათვალისწინებით; ხარისხის სპეციფიკაციას წამყვანი ფარმაკოპიების მაჩვენებლების და ნორმების ჩართვით; მიღების მეთოდებს; გამოყენების უკუჩვენებებს, შესაძლო გვერდითი მოვლენებს ასაკობრივი კატეგორიების და რისკის კონკრეტული ჯგუფების (ორსულობის და ლაქტაციის პერიოდები და სხ.) გათვალისწინებით; და